In het kort

  • Bij een zonnesteek raakt het lichaam oververhit
  • Dit komt door overmatige blootstelling aan de zon
  • Je hebt een hoge lichaamstemperatuur, duizelig en bent misselijk.
  • Symptomen merk je meestal binnen 30 minuten na overmatige blootstelling aan de zon.

Wat is het?

Een zonnesteek ontstaat wanneer je door langdurige blootstelling aan zonlicht oververhit raakt. Je raakt overhit door uitdroging. Je hebt meer zout en vocht verloren dan gezond is voor het lichaam.

Wat merk ik?

Kenmerken van een zonnesteek kunnen zijn;

  1. Hoofdpijn
    (Stevige) Hoofdpijn die niet weggaat met pijnstillers is een van de meest voorkomende symptomen van een zonnesteek. Andere symptomen van een zonnesteek kunnen variëren per persoon.
  2. Duizeligheid
    Je voelt je duizelig en hebt moeite met lopen of rechtop staan.
  3. Misselijkheid en overgeven
    Je kan last hebben van misselijkheid en overgeven als gevolg van uitdroging.
  4. Verwardheid
    Je kan verward of gedesoriënteerd zijn en moeite hebben met het begrijpen van eenvoudige instructies.
  5. Spierzwakte of krampen
    Je kan last hebben van spierzwakte of -krampen in de armen, benen of buik.
  6. Hoge lichaamstemperatuur en koorts
    Je kan een hoge lichaamstemperatuur hebben (meer dan 38 graden Celsius) en niet in staat zijn om af te koelen.
  7. Diarree
    Je kan diarree klachten ondervinden.
  8. Droge mond
    Doordat er te weinig vocht in het lichaam is, kan je mond droog gaan aanvoelen.
  9. Rood of gezwollen gezicht
    In het geval van een eerstegraadsverbranding, is je huid rood, pijnlijk en soms ook gezwollen.
  10. Verhoogd hartslag of hartkloppingen
    In sommige gevallen kun je een snellere hartslag ervaren.

Verschil met hitteberoerte

Een zonnesteek en een hitteberoerte zijn beide aandoeningen die kunnen optreden als gevolg van langdurige blootstelling aan hoge temperaturen. In beide gevallen zijn hoge temperaturen schadelijk voor het lichaam. Biede termen worden online veel als synoniemen gebruikt. Dit zijn het niet!

Eenvoudig gezegd:

"Een zonnesteek treft 'alleen' het hoofd, dat wil zeggen de hersenen. De rest van het lichaam is in orde."

Dit zegt Dr. Frank Erbguth, voorzitter van de Duitse Hersenstichting.

Een hitteberoerte kan ervoor zorgen dat het systeem, wat je hitte reguleert in het lichaam, uitvalt en zelfs kan dodelijk zijn. Je lichaam is dan niet meer in staat zich af te koelen. Bij een zonnesteek lukt dit nog wel.

Duur van klachten

De duur van een zonnesteek kan variëren afhankelijk van de ernst van de symptomen en de behandeling die wordt gegeven. In milde gevallen kunnen de symptomen van een zonnesteek verdwijnen binnen enkele uren tot een dag of twee met rust en koeling.

Oorzaken

Oorzaken van een zonnesteek, zijn;

  • Overmatige blootstelling aan direct zonlicht.
    Dit geldt vooral op het heetst van de dag. De zonnestralen kunnen de kerntemperatuur van het lichaam tot gevaarlijke hoogten doen stijgen.
  • Uitdroging en te weinig zweten.
    Zweten is het natuurlijke afkoelingsmechanisme van het lichaam, maar als je uitgedroogd raakt, kan het zijn dat je stopt met zweten, waardoor de overtollige warmte niet wordt afgegeven.  
  • Hoge luchtvochtigheid.
    Een hoog vochtgehalte in de lucht maakt het moeilijker voor zweet om van de huid te verdampen, waardoor het verkoelende effect afneemt.
  • Inspannende lichamelijke activiteit in hete, zonnige omstandigheden.
    Lichaamsbeweging genereert extra lichaamswarmte die moet worden afgevoerd.
  • Gebrek aan acclimatisatie aan hete omgevingen.
    Mensen die niet gewend zijn aan hoge temperaturen zijn vatbaarder voor een zonnesteek.
  • Bepaalde medische aandoeningen en medicijnen.
    Sommige ziekten, zoals obesitas of hartaandoeningen, en geneesmiddelen zoals antihistaminica of diuretic, kunnen de warmteregulatie van het lichaam belemmeren.
  • Te zware kleding of beschermende kleding.
    Zware of strakke kleding verhindert de verdamping van zweet en de afgifte van warmte.

Wat kan ik doen?

Als je merkt dat je zelf of iemand last heeft van een zonnesteek, is het belangrijk om onmiddellijk actie te ondernemen. Hier zijn enkele tips om er goed mee om te gaan.

  1. Ga zo snel mogelijk uit de directe zon, en in een koel, schaduwrijk gebied zitten.
  2. Ga rustig zitten of liggen met de voeten iets hoger dan het hoofd.
  3. Omwikkel jezelf of de persoon zo mogelijk met koele, natte doeken om het lichaam heen om de temperatuur te verlagen.
  4. Rust zoveel mogelijk en vermijd fysieke inspanning.
  5. Drink water.
  6. Neem contact op met de huisarts als er geen verbetering optreedt of als er andere symptomen zoals gevoelloosheid of een hartritmestoornis optreedt.
  7. Als de persoon last heeft van misselijkheid en overgeven, kunnen medicijnen worden voorgeschreven om dit te verlichten.
  8. In ernstige gevallen kan ziekenhuisopname nodig zijn voor intraveneuze (IV) vochttoediening en monitoring.

Als iemand niet op tijd afkoelt na een zonnesteek, kan de situatie verergeren en een hitteberoerte optreden.

Vergeet niet, zelfs als je alle bovenstaande tips opvolgt, kan een zonnesteek levensbedreigend zijn. Dus als je twijfelt, raadpleeg meteen een arts. Probeer het slachtoffer zo snel mogelijk wat zonlicht te besparen en zucht naar een rustiger omgeving in een koele ruimte. En, als je de kans hebt, aarzel niet om de woning een paar dagen te verlaten.

Voorkomen

Om een zonnesteek te voorkomen, kan je het lichaam beschermen tegen de warmte van de zon. Hieronder geven we enkele tips om een zonnesteek te voorkomen.

  1. Blijf uit de directe zon tussen 12.00 uur en 15.00 uur.
    Dit is wanneer de UV-straling het sterkst is. Ga naar de schaduw of naar binnen.
  2. Draag luchtige kleding
    Het liefst kleding die je huid bedekt, zoals met lange mouwen en een lange broek.
  3. Gebruik minimaal factor 30 zonnebrandcrème.
    Zorg ervoor dat je de crème regelmatig bijwerkt, vooral als je in het water bent geweest.
  4. Bescherm je hoofd.
    Bijvoorbeeld een hoed als je direct in de zon bent of sport.
  5. Drink regelmatig.
    Bijvoorbeeld water om je lichaam gehydrateerd te houden of drankjes met elektrolyten.

De kans op een hitteberoerte is groter, als:

  • je alcohol hebt gedronken
  • je drugs hebt gebruikt
  • je bepaalde medicijnen slikt, zoals plas tabletten of medicijnen tegen depressie.

Zonnesteek bij kinderen

Een zonnesteek bij een kind kan erg gevaarlijk zijn en moet zo snel mogelijk worden behandeld. Kinderen zijn gevoeliger voor de effecten van hitte dan volwassenen, dus het is belangrijk om extra voorzorgsmaatregelen te nemen om oververhitting te voorkomen.

Wat merk je?

Een zonnesteek bij kinderen herken je aan de volgende symptomen;

  • hoofdpijn
  • duizeligheid
  • misselijkheid
  • vermoeidheid
  • verwardheid
  • slechte concentratie
  • spierkrampen of schokken
  • snelle hartslag
  • lage bloeddruk

Wat te doen?

  • Breng je kind onmiddellijk naar een koele, schaduwrijke plek en laat hem/haar rusten.
  • Geef je kind voldoende water en andere vloeistoffen om gehydrateerd te blijven.
  • Gebruik een natte handdoek of een ventilator om je kind af te koelen.

Als de symptomen ernstig zijn of als je kind zich zwak voelt of flauwvalt, bel dan onmiddellijk een arts of ga naar de dichtstbijzijnde spoedeisende hulp.

Wanneer medische hulp?

Voel je je beroerd en herken je je in de symptomen van een zonnesteek? Twijfel niet om medische hulp in te schakelen. Hieronder noemen we enkele situaties waarin je onmiddellijk de huisarts dient te bellen;

  1. Je hebt een lichaamstemperatuur hoger dan 40 graden Celsius.
  2. Je hebt stuipen.
  3. Je bent verward, gedesoriënteerd of bewusteloos.
  4. Je hebt moeite met ademhalen.
  5. Je hebt een snelle hartslag en/of ademhaling.
  6. Je vertoont tekenen van uitdroging, zoals een droge mond en keel, verminderde urineproductie, of een zeer donkere urine.
  7. Je hebt ernstige hoofdpijn die niet verdwijnt met pijnstillers.

In geval van twijfel is het altijd beter om medische hulp in te schakelen.

Mara willems profile picture
Medisch gecontroleerd door
Mara Willems
Mara Willems is een veelbelovende dermatoloog in opleiding bij het UMCG in Groningen sinds mei 2023. Eerder werkte ze als arts-assistent in de dermatologie bij het Flevoziekenhuis en het Amphia Ziekenhuis, en in de heelkunde en bariatrie bij het BovenIJ ziekenhuis en de Nederlandse Obesitas Kliniek. Haar uitgebreide ervaring in diverse medische velden onderstreept haar toewijding en expertise in de gezondheidszorg.