Bruine vlekken (pigmentvlekken) op de huid komen in vele vormen voor: sproeten, moedervlekken, ouderdomsvlekken en melasma. Bijna iedereen heeft er een paar, waarvan sommige vanaf de geboorte, maar de meeste ontstaan later. We leggen de soorten vlekken uit en hoe je ze eventueel kunt verminderen of voorkomen.
Wat zijn pigmentvlekken?
Pigmentvlekken is de juiste term voor bruine vlekken. Het zijn delen van de huid met hyperpigmentatie, waar de huid donkerder is dan de omringende huidskleur. Veel voorkomende type pigmentvlekken zijn ouderdomsvlekken, sproeten, melasma en post-inflammatoire hyperpigmentatie door acne of verwondingen. Ze zijn meestal onschuldig en goedaardig.
Soorten
Er zijn verschillende soorten pigmentvlekken die op de huid kunnen verschijnen.
- Sproeten
Sproeten zijn kleine, platte, lichtbruine vlekjes die ontstaan na herhaalde blootstelling aan zonlicht, vooral bij mensen met een lichte huidskleur.
- Ouderdomsvlekken (Lentigo senilis)
Dit zijn grotere, egaal gekleurde platte vlekken die kunnen variëren van lichtbruin tot zwart van kleur. Ze verschijnen meestal op plekken die vaak worden blootgesteld aan de zon.
- Melasma (zwangerschapsmasker)
Melasmata zijn grotere, grillig verlopende vlekken van bruine pigmentatie die op het gezicht verschijnen, vaak veroorzaakt door hormonale veranderingen zoals zwangerschap of de anticonceptiepil.
- Post-inflammatoire hyperpigmentatie
Dit zijn donkere vlekken die ontstaan na verwonding of ontsteking van de huid door aandoeningen zoals acne, brandwonden of agressieve behandelingen zoals chemische peelings of laserbehandelingen.
- Moedervlekken
Moedervlekken krijgen door de clusters van gepigmenteerde cellen een bruine of zelfs bijna zwarte kleur.
- Café-au-lait vlekken (CALM)
Dit zijn lichtbruine egale vlekken die meestal vanaf de geboorte aanwezig zijn. De aandoening ziet er precies uit zoals de naam aangeeft: 'koffie-met-melk-vlek'.
Oorzaken
In vrijwel de meeste gevallen ontstaan pigmentvlekken door overmatige blootstelling aan UV straling van de zon op de onbeschermde huid. Dit veroorzaakt een onregelmatige melanineproductie ter bescherming van de huid. Andere oorzaken zijn hormonale veranderingen (zoals anticonceptie en zwangerschap), bepaalde medicijnen en post-inflammatoire hyperpigmentatie (PIH) door wondjes of littekens.
Blootstelling aan de zon kan zowel hormonale hyperpigmentatie als PIH versterken.
Aangetaste gebieden
Pigmentvlekken verschijnen meestal op plaatsen die vaak aan de zon worden blootgesteld, zoals het gezicht, de handen, de schouders en de armen.
Ze kunnen ook ontstaan op de borst, rug en andere lichaamsdelen die veel aan de zon worden blootgesteld.
Behandelingen
- Crèmes
Zoals retinoïden of niacinamide. Dit kunnen pigmentvlekken na verloop van tijd lichter maken.
- Chemische peelings
Bijvoorbeeld glycolzuur, melkzuur of mandelzuur. Peelings kunnen de bovenste huidlagen verwijderen en pigmentvlekken verminderen.
- Laserbehandelingen
Denk hierbij aan IPL (Intense Pulsed Light) of pigmentlasers (bijv. Alexandrite). Laserbehandelingen kunnen melanineclusters effectief aanpakken en afbreken.
Voorkomen
Er bestaan een aantal dingen die je kan doen om bruine vlekken te voorkomen;
- Smeer voldoende zonnebrandcrème van een hoge SF (30+)
- Bij kinderen; het liefst SPF 50.
- Draag eventueel UV-beschermende kleding
- Draag een pet of hoed om je gezicht te beschermen.
- Vermijd overmatige blootstelling aan de zon tijdens piekuren
- Raadpleeg een dermatoloog voor vakkundig advies
Wat kan ik zelf doen?
Hoewel pigmentvlekken over het algemeen ongevaarlijk zijn, is het raadzaam om nieuwe of veranderende vlekken te laten beoordelen door een dermatoloog om mogelijke huidkanker zoals melanoom uit te sluiten.
Herken verschil met melanoom
Wanneer pigmentcellen kankercellen worden, ontstaat een melanoom, een kwaadaardige pigmentvlek. Melanomen en gewone pigmentvlekken verschillen visueel. Gebruik de ABCD-regel om vlekken te beoordelen:
- Asymmetrie. Gewone pigmentvlek is symmetrisch, melanomen hebben onregelmatige vormen.
- Rand (Border). Gewone pigmentvlek is glad en rond/ovaal; melanomen hebben onregelmatige randen.
- Kleur (Colour). Gewone pigmentvlek heeft één kleur, melanomen hebben meerdere tinten bruin, roze, of zwart.
- Diameter. Gewone pigmentvlek is tot 6 mmonschuldig; grotere vlekken kunnen zorgwekkend zijn.