Actinische Keratose (zonneschade)

In het kort

  • Actinische Keratose is een voorstadium van huidkanker en komt vooral bij mensen met een lichte huid die veel in de zon zijn geweest.
  • Het manifesteert zich als kleine, ruwe, schilferige plekken, vaak op zonblootgestelde delen van het lichaam.
  • Risicofactoren omvatten leeftijd, lichte huid, geografische ligging, en een verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld.
  • Diagnose is gebaseerd op klinisch onderzoek, bij twijfel soms met aanvullend onderzoek zoals biopsie.
  • Behandelingen omvatten cryotherapie, lasertherapie, fotodynamische therapie en chirurgische verwijdering.
  • Beperk overmatige blootstelling aan de zon

Wat is Actinische Keratose?

Actinische keratose wordt veroorzaakt door ophoping van beschadigde cellen in de huid als gevolg van langdurige blootstelling aan UV-straling. Het wordt gekenmerkt door ruwe, schilferige plekken op de huid die meestal rood of bruin van kleur zijn. Deze plekken kunnen variëren in grootte en textuur en komen vaak voor op delen van de huid die veel aan de zon zijn blootgesteld, zoals het gezicht, de handen, armen en nek. Hoe lichter de huid is, hoe groter het risico op actinische keratose. Met name kalende mannen met een licht huidtype zijn vaak aangedaan op de onbehaarde hoofdhuid.

Actinische keratose kan ook voorkomen op de lippen. Dan wordt het actinische cheilitis genoemd.

Symptomen

Symptomen van Actinische Keratose omvatten

  • verkleuring van de huid
  • kleine, ruwe, schilferige structuur
  • kleine, rode of bruine bultjes of plekken

De plekken kunnen ruw aanvoelen en kunnen jeuken of branden. De plekken kunnen ook verharden of korstig worden.

Symptomen kunnen op elke leeftijd voorkomen, maar het risico neemt toe met de leeftijd. Actinische Keratose kan ook worden veroorzaakt door blootstelling aan chemische stoffen, zoals Arseen, of door bestralingstherapie.

Oorzaken & risicofactoren

De belangrijkste oorzaak van actinische keratose is cumulatieve blootstelling aan de zon gedurende een lange periode. UV-stralen van de zon beschadigen het DNA in de huidcellen, waardoor gezwellen ontstaan. Bepaalde factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van AK, waaronder:

  • Leeftijd. Mensen boven de 40 jaar lopen meer risico, omdat actinische keratose jaren nodig heeft om zich te ontwikkelen door langdurige blootstelling aan de zon.
  • Lichte huid. Mensen met een lichte huid of lichtgekleurde ogen en haar hebben een hoger risico omdat er minder melanine in hun huid zit, wat enige bescherming biedt tegen UV-stralen.
  • Geografische ligging. Wonen in gebieden met grotere hoogten of dichter bij de evenaar betekent meer intense en het hele jaar door blootstelling aan de zon, waardoor de kans op het ontwikkelen van actinische keratose toeneemt.
  • Verzwakt immuunsysteem. Aandoeningen die het immuunsysteem aantasten, zoals HIV/AIDS, of medicijnen zoals chemotherapie, vergroten de kans op het ontwikkelen van actinische keratose.

Diagnose

De diagnose kan meestal door de huisarts of dermatoloog op het oog worden gesteld. Bij twijfel kan er een biopt afgenomen worden.

Behandeling

Behandeling van actinische keratose omvat vaak het verwijderen van de aangetaste plekken. Dit kan worden gedaan door middel van verschillende methoden, zoals cryotherapie (bevriezing met vloeibare stikstof), medicinale crèmes (Efudix creme), lasertherapie of fotodynamische therapie.

De meest voorkomende behandelingsmethoden voor Actinische Keratose zijn:

  • Cryotherapie. Bij cryotherapie wordt vloeibare stikstof gebruikt om de aangetaste huid te verwijderen.
  • Medicinale crème (Efudix creme)
  • Lasertherapie. Bij lasertherapie wordt een laser gebruikt om de aangetaste huid te verwijderen.
  • Fotodynamische therapie. Fotodynamische therapie is een behandeling waarbij licht en medicijnen worden gebruikt om de aangetaste huid te verwijderen.

Als deze behandelingen niet effectief zijn, wordt in zeldzame gevallen chirurgische verwijdering toegepast.

Complicaties

In Nederland ontwikkelt 11-25% van de mensen boven de 40 jaar actinische keratose. Onbehandeld kan dit na 10-20 jaar in enkele gevallen ontwikkelen tot huidkanker (type plaveiselcelcarcinoom). Dit gedraagt zich dan meestal niet agressief. Op oudere leeftijd kan ervoor worden gekozen om de actinische keratosen onbehandeld te laten.

Voorkomen

Actinische keratose is een vroeg stadium van huidkanker dat wordt veroorzaakt door langdurige blootstelling aan de zon. Om te voorkomen dat het optreedt, is het belangrijk om een goede zonnebrandcrème te gebruiken en de blootstelling aan de zon te beperken. Het is ook aan te raden om een hoed, zonnebril en lange mouwen te dragen wanneer u buiten bent.

Mara willems profile picture
Medisch gecontroleerd door
Mara Willems
Mara Willems is een veelbelovende dermatoloog in opleiding bij het UMCG in Groningen sinds mei 2023. Eerder werkte ze als arts-assistent in de dermatologie bij het Flevoziekenhuis en het Amphia Ziekenhuis, en in de heelkunde en bariatrie bij het BovenIJ ziekenhuis en de Nederlandse Obesitas Kliniek. Haar uitgebreide ervaring in diverse medische velden onderstreept haar toewijding en expertise in de gezondheidszorg.